Turski na ćirilici: duboka transgresija u delu Jelene Dimitrijević

Apstrakt

Rad ukazuje na jedinstveni kulturni projekat u delima srpske književnice Jelene Dimitrijević (1862–1945), inspirisan slikama turskih harema i odnosa među ženama koje su živele u njima. Jelena J. Dimitrijević je izrazito oscilirala između dve kulturne paradigme: istočne i zapadne. Možemo razlikovati tri faze njenog „turskog projekta" – prvu fazu predstavljaju Pisma iz Niša o haremima iz 1897. godine o pitomom i hibridnom svetu tursko-srpske provincije; drugu fazu čine Pisma iz Soluna (1908), ili fascinacija Mladoturskom revolucijom i kontroverzama u vezi sa pokrivkom; a treću roman Nove (1912) koji govori o razočaranju evropeizacijom turskih žena. Svi ovi radovi obeleženi su dubokom transgresijom, procesom transformacije koji doseže duboko ispod površine normativnih društava. Duboka transgresija implicira istorijski i geopolitički (takođe i geopoetički) sticaj prilika u kojima se pojedinac, grupa ili predstavljena kultura u celini ne mogu svrstati ni pod jednu oznaku. To znači da on ili ona (ili oni) pripada većem broju utvrđenih kategorija, što ih čini strancima u svim kulturnim kontekstima sa kojim su povezani. U većini slučajeva, prevazilaženje ovih razlika jeste utopijski projekat, umnožavanje sukoba na kojima se zasniva zaplet, i na kraju prepuštanje konfliktnim situacijama i nesrećnom ishodu.