Hélène Berr: Journal 1942-1944: Dnevnik žrtvovanja i borbe

Apstrakt

Cilj ovog rada je da kroz analizu knjige Dnevnik: 1942-1944 (Journal, 1942-1944) Elen Ber (Hélène Berr), u ženetovskim terminima transtekstualnosti, intertekstualnosti i palimpsesta, dokaže pripadnost ovog teksta sferi knjiženstva i mapira slojeve zapisa kojima se mlada pariska Jevrejka pretvara od pasivne žrtve u misleću aktivistkinju tragičnog otpora. Dnevnik, vođen tokom dve ratne godine, počinje posvetom na knjizi koju je dobila od Pola Valerija, a potom se nastavlja, protkan citatima Kitsa, Šekspira, Konrada, Luisa Kerola, opaskama o muzici Baha i Šopena, o engleskoj sintaksi... Intertekstualni i palimpsestni tekst kroz obilje pomenutih naslova (datih u odvojenom spisku na kraju izdanja), citata, referenci na muzička i slikarska dela ocrtava suptilne korake sazrevanja: put saznanja o neminovnosti delanja vođenog spoznajom predodređene žrtve, o obavezi borbe koja će obezbediti „trijumf želje za srećom nad svešću o neminovnoj tragediji “ (Modiano). Nanosi ličnih sećanja i anala kolektivne istorije smenjuju se i „sudaraju“, kao prema obrascu fantastičnog realizma, u kome poremećaj, „iskok“, nastaje kada dva sveta uporednog postojanja slučajno dođu u kontakt. Transtekstualnost je pojmljena kao sve što dovodi jedan tekst u vezu sa drugim tekstovima (uključujući i intertekstualnost svedenu na citat, plagijarizam, aluziju) i prepoznatljiva je naznakama - invarijantnim bez obzira na čitaoca - datim u samom tekstu. Palimpsestnost je, pak, identifikacija tekstova koji prosijavaju kroz osnovni tekst, pre imanentna čitaočevom doživljaju nego originalnim zapisima. Sloboda i inspiracija čitateljki u potonjem procesu nanose još jedan sloj knjiženstva.