Preobražaji: Etnografski zaokret Jelice Belović-Bernadžikovske

Apstrakt

Život i delo Jelice Belović-Bernadžikovske pružaju značajan uvid u okolnosti pod kojima su se razvijali novi vidovi ženskih profesija na početku dvadesetog veka. Njen obiman objavljeni opus nadilazio je kategorije pedagogije, društvenog komentatorstva, feminizma i etnografije, te se pojavljivao u različitim oblicima, od književne proze do akademskih tekstova. Ovaj esej bavi se kratkim periodom u životu Belović-Bernadžikovske – vremenom između 1902. i 1914. godine, u kome se ona, kao privatna i javna ličnost, iz učiteljice u školama Bosne i Hercegovine uspešno preobrazila u uvaženu etnografkinju i stručnjaka u oblasti tekstila. To nije bio svojevoljan preobražaj; na novu karijeru bila je primorana 1902, kada ju je pokrajinska vlada otpustila sa radnog mesta učiteljice. Tema ovog eseja jeste način na koji je uspela da se profesionalno preobrazi, ali i njen prolazak kroz lične i političke promene – uključujući i to što je odbacila svoj izvorni hrvatski patriotizam, gajeći sve veće simpatije prema srpskom narodu. Za ove preobražaje bilo je potrebno nekoliko godina, ali se važan putokaz njenog rastućeg uspeha ukazao 1909. Tada je počela da piše za naučni (premda kontroverzni) časopis na nemačkom jeziku pod nazivom Anthropophyteia, koji je publikovao istaknuti balkanski etnograf i seksolog Fridrih Salomo Kraus. Uz sve veći ugled izvan slovenskih zemalja, Jelica je bila na dobrom putu da postane akademski i naučno priznata, za čime je žudela. U jednom periodu se nadala da će probiti rodne barijere koje su sputavale južnoslovenske autorke.